Trong các từ ngữ cũ, có từ “băng nhân” và các từ điển tiếng Việt hiện nay vẫn đều ghi nhận với nghĩa là “người làm mai mối”. Tuy nhiên đến giờ, mặc dù vẫn còn nằm nguyên trong [kho] từ vựng tiếng Việt nhưng trừ những người đọc nhiều sách và có tiếp xúc với văn học cổ điển thì rất ít người hiểu được nghĩa của nó.
“Băng nhân” du nhập từ tiếng Hán vào Việt Nam và trở thành một từ Hán Việt. Nguyên “băng” 冰 có chữ thủy và bộ băng, có nghĩa là “nước đá”, “băng”, “lạnh buốt”… mà ta vẫn hay dùng với nghĩa “băng giá”, “băng tuyết”…Như vậy “băng nhân” nghĩa đen là “người băng/đá/tuyết”, để mang được nghĩa “người làm mai mối” thì nó phải trải qua câu chuyện để được “điển tích” hóa.
Theo Sách Thẩm/Trầm truyện trong Tấn Thư, đời Tấn có Linh Hồ Lão Nhân mơ thấy mình đứng trên băng tuyết nói chuyện với một người nào đó ở dưới băng tuyết. Ông ta gặp một người giỏi về giải mộng là Sách Thẩm để kể. Sách Thẩm bảo, đại ý là trên tuyết là dương, dưới tuyết là âm, âm giao tiếp với dương tức là có chuyện duyên mai mối. Có ai nhờ thì cứ nhận lời, đến khi tuyết [bắt đầu] tan chắc chắn việc sẽ thành.
Mấy hôm sau có người nhờ Linh Hồ làm mai mối xin cưới vợ cho con, quả nhiên về sau việc thuận lợi, đến khi xuân sang, [trước khi] tuyết bắt đầu tan thì thành hôn lễ.
Đó là về mặt điển tích, còn trên thực tế thời xưa, người ta cho rằng nên kết hôn vào chính giữa mùa xuân, khoảng tháng hai khi băng tuyết còn chưa tan. Vì họ tính khoảng thời gian này là lúc âm dương gặp nhau, khí dương mới bắt đầu xuất hiện, âm khí đang dần tàn lụi, vạn vật sắp phát triển và sinh sôi mạnh mẽ nên kết hôn trong thời kỳ này vừa hợp với quy luật âm dương vừa hợp với quy luật sinh trưởng của vạn vật trong tự nhiên. Sau khi băng tan rồi, đến lúc công việc đồng áng bận rộn sắp bắt đầu nên không thích hợp tổ chức đám cưới. “Thi Kinh” cũng nói: “Sĩ cưới vợ, vào lúc băng chưa tan”.
Từ đó “băng nhân” (người tuyết/băng) được nhận nghĩa mới, trở thành người làm mai mối, sử dụng nhiều trong văn học cổ, trung đại và vào Việt Nam, thành một từ Hán Việt như hiện nay vẫn còn dấu vết.
Leave a Reply